Devalüasyon Nedir, Neden Yapılır ?

Özellikle son dönemlerde bazı yabancı ülkeler Trump tarafından parasını devalüe edip ticarette haksız kazanç elde etmekle suçlanmaktadır. Bu nedenle de devalüasyon nedir sorusu yatırımcılar tarafından sıkça sorulmaya başlamıştır. Bu makalemizde devalüasyon nedir, nasıl yapılır, neden yapılır gibi sorulara cevap vererek Türkiye’de yapılan devalüasyonlara dair bilgiler vermeye çalışacağız.

Devalüasyon Nedir?

Devalüasyon , bir ülkede kullanılan ulusal paranın , diğer ülkelerin kullanmış oldukları paralar karşısında değerinin düşürülmesi olayıdır. Ülkenin para birimini devalüe etmesindeki genel amaç ülke parasını düşürmekle birlikte dışarıdan mal alımını azaltmak ve ihracatı ucuzlatarak diğer ülkelerin paralarını kendi ülkesinde değerlendirmesini sağlamaktır. Burada en önemli detay bu işlemin devlet tarafından gerçekleştirilmesidir. Yani bilerek ve isteyerek paranın değeri devlet tarafından düşürülmektedir.

Devalüasyonu genelde dış ödemelerde büyük açıklar veren ve elinde kaynak bulunmayan ülkeler uygulamaktadır. Bu ülkeler Devalüasyon yaparak ihracat artırıp , ithalatı azaltarak ekonomik dengeyi sağlamaya çalışırlar. Cari açığı yüksek olan ekonomilerden olan Türkiye Cumhuriyeti’de geçmişte bir çok kez devalüasyon uygulamıştır.

Devalüasyon konusunda somut örnekler vermek gerekirse şu şekilde anlatabiliriz ; Örneğin ülkemizdeki dolar kurunu 2 TL olarak alalım. Ele alacağımız bir malın da değeri 1 dolar yani 2 TL olsun. Yapılan Devalüasyon sonucu Dolar’ın yeni fiyatı 1 dolar 3 TL olsun. Bu durumda ihracata uğrayacak olan malın ülke piyasasında fiyatı Türk lirası üzerinden işlem gördüğü için aynı fiyattan işlem görürken , Türk Lirasının , Dolar karşısındaki değeri bilinçli olarak düşürüldüğünden Dolar karşılığı eski fiyatı 1 Dolar olan ürünün fiyatı Devalüasyon ile birlik 0,60 Cent’e düşecektir ve bu da İhracatı artıracaktır.

Yani burada devletin ana amacı ihracatı arttırmak ve yabancı sermayeyi ülkeye çekmektir. Bu durum yabancı yatırımcıların ve ya potansıyel  ürün, mal ve hizmet alıcısının iştahını kabartacak ve 5 dolara alabileceği bir ürünü 4 dolara alma fırsatı bulacak bu sayede ülkeden daha fazla alışveriş yapma isteği uyandıracaktır. Bu durum hem ülke adına hem de yabancı yatırımcı adına güzel bir durum gibi görünürken ülke için bazı sakıncaları da bulunmaktadır. Bu nedenle her dönemde uygulanması mümkün değildir ve ülke ekonomisini daha büyük sorunlarla karşı karşıya getirebilir.

Devalüasyon Nedenleri ?

• Devalüasyonun en büyük nedeni ihracatı arttırarak ticaret açığını kapamaktır.
• Yükselen kurlar ile birlikte ithalatı düşürmek
• Dış ticaret açığını yönetilebilir seviyeye indirgemek veya kapatmak
• Yerli malların değerini yabancı para cinsinden değerini düşürerek yabancı sermayeyi ülkeye çekme isteği
• Yönetilemeyen ticaret açıkları sebebi ile oluşan Imf Baskıları

Türkiyede Yapılan Devalüasyonlar

Türkiye’de ilk devalüasyon 7 Eylül 1946 tarihinde yapılmıştır. Bu devalüasyon ile birlikte dolar kuru yaklaşık olarak %54 civarı yükselmiştir. Tükiye tarihinin ilk devalüasyonu olma özelliği taşımaktadır. Bu dönemde dolar kuru 1,32 den 2,82 ye yükseltilerek devalüasyon gerçekleştirilmiştir. Bu devalüasyon sonrasında Türkiye’de irili ufaklı bir çok devalüasyon gerçekleştirilmiştir.

 1980-1995 Yılı Devalüasyonları

1980 yılında Türkiyede görülen en büyük Devalüasyonlardan birisi yapılmıştır. Ekonomide bir takım önlemler almak isteyen Hükümet Kapalı Devalüasyon adı altında Dolar kurun üzerinde büyük oynamalar yapmıştır. 1980 de 90 TL olan Dolar kuru , 1990 yılında 3000 TL olmuştur.  1990 yılında 3000 TL seviyelerinde olan Dolar Kuru ise 1995 yılının Aralık ayında yapılan sert Devalüasyon müdahaleleri ile birlikte Dolar kuru’nun 55.000 TL ye kadar çıkmasına sebep olmuştur.

 2001 Devalüasyonu

2001 yılında Türkiye tarihinin şimdiye kadar ki son devalüasyonu gerçekleştirilmiştir. Bu tarihte yapılan devalüasyonun nedeni meşhur 2001  krizini dindirmektir. Oluşan büyük ticaret açıklarını kapayabilmek amacı ile Türk lirasının değeri düşürülmüş ve devalüasyon hareketi son kez uygulanmıştır.