Talep Nedir, Talebi Etkileyen Faktörler Nelerdir? | Talep Enflasyonu 2024

İktisat, ekonomi veya işletme gibi bölüm öğrencisiyseniz bu kelimeyi sıklıkla duymuş olmalısınız. Çünkü talep, talebi etkileyen faktörler, talep enflasyonu gibi kavramlar ekonomiye girişte en önemli konular arasında yer alıyor. Problemlerin anlaşılabilesi adına öğrenilmesi gereken bu kavramlar, günümüzde enflasyon nedeniyle de sıklıkla karşımıza çıkmaya başladı. Talep enflasyonu, maliyet enflasyonu vb. şekilde vatandaşların sıkça duymaya başladığı talep nedir, talebi etkileyen faktörler nelerdir gibi soruların cevaplarını bu içerikte bulabilirsiniz.

Talep Nedir?

Talep basit kelime anlamıyla isteği veya ihtiyacı ifade etmektedir. Günümüzde teknolojinin gelişimi ve dünya nüfusunun sürekli olarak artmasıyla birlikte, istek ve ihtiyaçları kapasitesi ve seviyesi de doğru orantılı olarak artış göstermiştir. Haliyle, istek ve ihtiyaç kavramların gündemdeki gelişmelerle entegre olduğunu ve sürekli olarak yenilendiğini net bir şekilde söyleyebiliriz.

Ekonomi dalı içerisinde talep nedir? Sorusunun cevabı ise birçok indikatör ve bilgiyle açıklanabilmektedir. Akademik anlamda talep, mikro bir kavram olarak ekonominin hemen hemen her dalında kullanılan ve analiz edilen bir terimdir. Çünkü ekonominin temelini oluşturan tüm kavramların endekslerinin hesaplanabilmesi analiz edilebilmesi ve hatta bu analizler üzerinden ülke ekonomilerinde uygulanan para politikaları talep ve arz kavramlarına bağlı olmaktadır.

Talebin iktisadi olarak temel tanımı olarak, ‘istek ve ihtiyaçların satın alma paritesine bağlı ilerleyişinin göstergesi’ verilmektedir. Bunu varsayım çerçevesinde bir örnek yoluyla açıklamak isterim. Örneğin bir kıyafeti çok beğendiniz ve almak istiyorsunuz. Eğer o kıyafeti satın alacak bir parasal gücünüz varsa kıyafette yani o ürün üzerinde otomatik bir talep oluşturmuş olursunuz. Eğer kıyafeti alacak parasal gücünüz bulunmuyorsa kıyafet yani o ürün üzerinde herhangi bir talep oluşturamayacağınız anlamına gelmektedir. Bu örnekten de yola çıkarak talep kavramının tamamen rasyonel ve gerçekçi veriler üzerinden analiz edilip, hesaplandığını söylemek mümkündür.

Talebi Etkileyen Faktörler

Talep, ekonomik bir ara olarak hemen hemen ekonominin her dalını yakından ilgilendirmekte ve talepte oluşacak herhangi bir değişim oldukça ekonomide oldukça fark edilir farklar yaratabilmektedir.

Talebi etkileyen faktörler başlığını açıklamadan önce talebin etkilediği tüm ekonomik araçları ve bağlantıları tanımlamak doğru olacaktır. Bunun sebebi talebi etkileyen faktörlerin çoğunun ekonominin temel yapı taşları olmasıdır. Talep doğrudan fiyat istikrarını etkileyen bir kavramdır. Bu sebeple fiyat istikrarının bozulduğu ve ekonominin olumsuz yönde etkilenmesi sonucunda devletler ve ülke merkez bankaları genellikle talep seviyeleri üzerinde para politikaları uygulamaktadırlar.

Ekonominin bir kriz yaşaması sonucunda talep miktarı daraltılarak arz seviyesinin düşürülmesi ve böylece piyasa dengesinin oluşması sağlanmaktadır. Bu şekilde enflasyon rakamları da kontrol altına alınabilir. Talep enflasyonunun önüne geçilmesi oldukça önemlidir. Günümüzde hem talep hem de arz kaynaklı sorunlar nedeniyle enflasyon oranları tüm dünyada rekor seviyelere ulaşmıştır. Türkiye’de de enflasyon rakamları TÜİK’e göre %70 seviyesindedir. Bu nedenle talebi etkileyen faktörleri sınırlandırmak enflasyon oranlarında artışın önüne geçebilmek adına önemlidir.

Ekonomik yapının talep ve arz dengesine bağlanması talebi etkileyen faktör sayısını da oldukça arttırmaktadır. Talebi etkileyen faktörleri maddeler halinde ve detaylı bir şekilde açıklayacak olursak;

• Ürün fiyatları: Ürün fiyatlarının artış göstermesi ve düzensizleşmesi, talep miktarında ciddi değişiklik yaratan etkenlerden bir tanesidir. Temel mantıkta, ürün fiyatlarındaki artış talep miktarını düşürmekte, ürün fiyatlarındaki düşüş ise talep miktarını arttırmaktadır. Bunun sebebi tüketicilerin, fiyatı düşük ürünlerden yana tercihi kullanmasıdır. Tabi ki buna istisna durumlarda bulunmaktadır. Bu istisnalar ürünün tekel olması, ürünün kalitesi vb. göre değişiklik gösterebilmektedir.
• Gelir seviyesi: Her bireyin geliri farklıdır. Çalıştığı iş, verdiği emek kat sayısı ve kazandığı pasif gelirler, genel gelir seviyesini oldukça değiştiren faktörlerdir. Gelir seviyesi herhangi bir ürününün talebini etkileyebilmekte ve tercih konusunda değişiklik yapabilmektedir. Gelir seviyesi aynı zamanda bir ülke ekonomisinin gidişatını belirleyen temel kavramlardandır. Ürün fiyatlarının yükselişine rağmen gelir seviyesi aynı kalıyorsa talep düşer. Aksi durumda ise talep yükselir.
• Piyasalardaki Hareketlilik: Bu konuyu günümüz Türkiye’sinden bir örnekle tanımlayalım. Piyasaları ifade eden döviz kuru, milli ürünler ve ithal ürünler sürekli olarak değişiklik göstermekte buna istinaden ürün fiyatları da sürekli olarak çeşitlilik göstermektedir. Tüm bu detayları göz önünde bulundurduğumuzda talebi oldukça etkilediğini söylemek mümkün olacaktır.
• Nüfus Sayısındaki Değişim: Nüfus popülasyonun artması ürünlerin fazla tüketilmesine sebep olabilir veya çevrelerin oluşması ürünlerdeki tercihleri değiştirebilmektedir. Aynı zamanda nüfusun giderek artması üretim arzını artmaya zorlayacak ve talepte bu yönlü değişime uğramak zorunda kalacaktır. Son olarak nüfustaki yaş oranı tercih edilen ürünlerde ciddi değişiklikler yaratabilmektedir.