Arz Nedir, Arzı Etkileyen Faktörler Nelerdir? | Arz Enflasyonu 2024

Yine iktisat, ekonomi gibi bölümlerin ana başlıklarından olan bir diğer konu da arz konusudur. Arz nedir, arzı etkileyen faktörler nelerdir? Arz enflasyonu nasıl oluşur, nasıl önlenir gibi soru başlıkları günümüzde de sık sorulur duruma geldi. Çünkü 2022’de pandemi ve savaş sonrası ciddi bir arz enflasyonu oluşmaya başlamış durumda Gelin detaylara birlikte bakalım.

Arz Nedir?

Arz kavramı ekonomi için oldukça önemli bir kavramdır. Aynı zamanda bu kavram ekonominin her dalında kullanıldığı için kendi içinde oldukça komplike olan bir kavramdır. Arz kelimesinin genel anlamı ‘sunmak’ tır. Ekonomide ise bu kavram belli bir mal veya hizmeti tüketiciye ya da herhangi bir yatırım amacını piyasaya sunmak anlamına gelmektedir. Tanımı her ne kadar basit gözükse de genel anlamda her indikatörle bağlantılı olması ve arz da yaşanacak herhangi bir değişimin uluslararası ekonomileri bile etkilemesi iktisadi alanda arz kavramına büyük önem verilmesine sebep olmuştur.

Arz, genel anlamda üreticiye ve üretime bağlı olan bir araçtır. Üretici arz dengesini, üretilen malın piyasa fiyatı üzerinden değerlendirir ve üretimleri yine piyasa üzerinden yapar. Bu yönüyle fiyat endeksiyle arz kavramının doğrudan bağlantılı olduğunu söylemek mümkün olacaktır.

Bir örnekle bu durumu net bir şekilde açıklayalım. Örneğin A ülkesinde enflasyon seviyesi %70 B ülkesinde ise enflasyon seviyesi %6 ve bu ülkelerin üretim kapasitesinin aynı olduğunu düşünelim. Bu durumda A ülkesindeki ürün fiyatlarının B ülkesine kıyasla daha düşük fiyatlarda olduğunu söylemek mümkün olacaktır. A ülkesindeki üreticiler malın fiyatına oranla üretim fiyatı ve arz miktarı belirlemektedir. Haliyle enflasyonun düşük olduğu bir ülkede alım gücü ve fiyat istikrarı yüksek olduğundan ürünlere olan talep fazla olacak ve üretici de bu yönlü arzını yükseltecektir. B ülkesini ele aldığımızda, enflasyonun yüksek olması fiyat istikrarını bozacak ve üretim fiyatlarının yüksek maliyetlerde olmasına sebep olacaktır. Bu durumda arz miktarı düşecek ve üretici finansal olarak olumsuz durumlar yaşayacaktır. Bu olumsuz durumun en büyük sebebi oluşan fiyat pahalılığından dolayı talep azalacak ve üretici zarar edecektir.

Tüm bu detayları ele aldığımızda, bir ülke ekonomisinde genel anlamda bir piyasa ve fiyat dengesinin sağlanması için arz ve talep dengesinin sağlanması gerekmektedir. Talep eden tüketicilerin, alım gücünün yükseltilmesi ve üretici firmaların üretim kapasitesi düşük maliyetlerle genişletebilir olması gerekmektedir.

Arz Kavramının Özellikleri

Arz kavramının, iktisadi çerçevede incelenebilmesi için belli başlı özellikleri bulunmaktadır. Bu özellikler;

• Üretilen mal veya hizmetin satılacağı veya tüketiciye sunulacağı bir piyasasının olması gerekmektedir. Üretilen mal veya hizmet sonucu üreten işletme herhangi bir piyasada işlem görmüyorsa ekonomide arz kategorisinde değerlendirilmez.
• Üretim kapasitesi ve miktarı, emek, iş gücü, zaman vb. kavramlara göre farklılık gösterebilmektedir. İyi bir arz seviyesinin sağlanması yani iyi bir üretiminin yapılması için belli bir zaman aralığı belirlenmelidir. Bu zaman aralıkları genellikle uzun dönem ve kısa dönem olarak tanımlanmaktadır.
• Arz kavramının mutlaka talep ile bağdaştırılması gerekmektedir. Bu sebeple arz edilen mal veya hizmetin talebe edene ulaştırılması için belli bir fiyat piyasasının belirlenmesi gerekmektedir.

Arzı Etkileyen Temel Faktörler

Fiyatlar ve Rekabet: Üreticiler, tüketiciye ulaşmak için piyasa içerisinde bir rekabete girmek zorundadırlar. Bu sistem aynı zamanda tüm piyasaların temel kuralını oluşturmaktadır. Bu doğrultuda arz miktarına göre tüketiciye uygun fiyatlar belirlenmesi arzı belirleyen önemli faktörlerdendir.

Para Politikaları: Ülkelerin dönemsel olarak yaşadığı ekonomik aksiyonlar, merkez bankalarını veya hükümetleri para politikası yönünde teşvik edebilir. Ancak uygulanan para politikalarının arz seviyesini olumsuz etkilemediğine dikkat edilmelidir.

Yatırım ve Tasarruf: Üretici aynı hane halkları gibi tasarruf edebilir ve bu tasarrufları yatırıma teşvik için kullanabilir. Ancak üretici bunu yaparken fiyat dengesini ve yatırım yapacağı kapasiteyi iyi belirlemesi gerekmektedir. Aksi takdirde yatırımlar negatife dönebilir ve arz seviyesi olumsuz yönde etkilenebilir.