Borsa Haram mı? Halka Arz, Hisse Senedi Alım Satımı Caiz mi?

Yüksek enflasyon nedeniyle herkes parasının değerini korumanın yollarını arıyor. Bu doğrultuda geçtiğimiz yıllarda yatırımcısına güzel kazanç sağlayan borsada yatırımcıların gözdesi konumunda. Borsaya olan ilgi günden güne artarken, dini açıdan hassasiyet gösteren yatırımcılar borsanın haram mı helal mi olduğunu sorgulamakta. Bu bölümde borsa haram mı, helal mi sorusunun cevaplarını arıyor olacağız.

Borsa Helal mi, Haram mı?

Öncelikle bu konuda bilirkişi olmadığımızı belirtelim. Bu nedenle borsa haram mı, helal mi sorusunun cevabını mantık yürüterek cevaplayacağız. Ayrıca din alimlerinin bu konuda vermiş olduğu tavsiyeleri de sizlerle paylaşacağız.

Öncelikle borsa hisse senetlerinin alınıp satılabildiği bir platform. Borsa İstanbul’da işlem gören hisselere bakıldığında, emlak şirketlerinin hisseleri, spor kulüplerinin hisseleri, içki üretimi yapan şirket hisseleri, araba alım-satımı yapan şirketlerin hisseleri, turizm sektörü hisseleri gibi bir çok sektörün hisse senetleri mevcut. Dolayısı ile hangi hisse senedine yatırım yapacağınız yaptığınız yatırımın helal mi haram mı olduğunu belirleyebilir.

Hangi Hisselere Yatırım Yapmak Helal?

Borsada işlem gören 500’ün üzerinde hisse var. Birçok sektörden hisseler var. Bunlar arasında helal kabul edilenler olduğu gibi haram kabul edilen hisseler de var.  Yani içki üreten bir firmanın hisselerini alıyorsanız bunun dini açıdan helal bir işlem olmayacağı açıktır. Çünkü borsada bir şirketin hissesini alırken o şirkete ortak olursunuz. Dolayısı ile bira üreten bir şirkete yatırım yapmak helal bir yatırım olarak lanse edilemez.

Peki bir gayrimenkul şirketine yatırım yaparsanız ya da elektrik üreten bir şirkete yatırım yaptığınızda durum nedir? Yine mantık yürüterek baktığımızda elektrik üreten bir firmanın hisse senedini aldığınızda bir elektrik şirketine ortak olmuş oluyorsunuz. Elektrik üretmek İslam dininde veya başka bir dinde haram değildir. Aksine insanlığın yararına bir şey olduğu için helaldir denilebilir. Ancak burada da bazı soru işaretleri oluşuyor.

• Yatırım yaptığınız şirket eğer parasını faizde değerlendiriyor ise ne olacak?
• Eğer bankalardan kredi çekip faiz ödemesi yapıyor ise yatırımınızın durumu ne olacak?
• Eğer firma ürettiği elektriği satıyor ve sattığı şirketler dinen caiz işlemler yapmıyorsa yatırımınızın durumu ne olacak?

Hisse senedi yatırımı yaparken aldığınız hissenin helal mi haram mı olduğunu belirlemek için bu tarz soruların da cevapları önemli olabilir. Tabi günümüzde bankaların verdiği faizlerin bile haram olup olmadığı konusunda fikir ayrılığı oluşuyor. Çünkü enflasyonun altında kalan faiz oranları nedeniyle verilen faiz oranlarının dinlerde yasak olan faizle aynı anlama gelip gelmediği tartışılıyor.

Faiz konusuna kısaca değinirsek, eskiden bir kişi bir başkasından 10 kg mercimek borç aldığında bunu yine 10kg mercimek olarak geri ödüyordu. Ancak şu an için bakıldığında paranızı bir kişiye veya bankaya verdiğinizde durum çok farklı oluyor. Yani bugün bankaya veya birine 10 bin tl borç verdiğinizde3 ay sonra paranızı yine 10 bin tl olarak alırsanız ciddi anlamda bir kayıp yaşamış oluyorsunuz. Çünkü enflasyon var ve paranızın değeri erimiş oluyor. Nasıl erimiş oluyor derseniz gayet basit. 3 ay önce mercimek kg 65 tl iken şu an 75 tl olmuş. Yani 3 ay önceki 10 bin tl ile siz o zaman alabileceğiniz mercimek miktarını alamıyorsunuz. Bankaya faize yatırdığınızda ise yine enflasyon oranlarının altında faiz verildiğinden 3 ay sonra siz 3 ay önceki mercimek miktarını yine alamıyorsunuz. Bu nedenle verilen faiz aslında bildiğimiz faiz gibi algılanabilir mi sorusunun cevabı biraz karışık gibi duruyor. Peki din alimlerinin borsa ile ilgili açıklamaları bizlere ne söylüyor? Borsa haram mı helal mi? İşin uzmanlarının bu soruya cevabı ne?

Diyanet’e Göre Borsa Helal mi, Haram mı?

Diyanet açıklamalarına bakıldığında borsanın helal olduğu haller ve haram olduğu haller mevcut. Yani örnek verecek olur isek, borsada herhangi bir hissede yapılan açığa satış işlemi kesin olarak haramdır deniliyor. Açığa satış işleminde elinizde olmayan malı satarak işlem yaptığınızdan bunun caiz olmadığı ifade ediliyor.

Diyanet TV’de borsa ile ilgili yapılan değerlendirmelerde borsanın temel felsefesinde sıkıntı bulunmadığı ifade ediliyor. Ancak manipülasyon, insanları kandırma gibi durumların olmaması, hissesini alacağınız şirketin faiz vb. durumlarla meşgüliyeti olmaması, kumar, alkol, domuz ürünler üretimi gibi dinen yasaklanan ürünlerle ilintili olmaması gerekiyor. Alınacak şirketin hem faaliyet gelirlerinin hem de finansal gelirlerinin dine aykırı alanlardan gelmiyor olması gerektiği ifade ediliyor.

Nihat Hatipoğlu’na Göre Borsa Haram mı, Helal mi?

Borsa hakkında konuşan Nihat Hatipoğlu, eğer yatırım yaptığınız şirket İslam’a aykırı işler yapıyorsa bu şirketin hisse senedini amanın caiz olmayacağını ifade ediyor. Faiz, içki gibi haram işlere bulaşan şirketlere yatırım yapmak haramdır, bir kağıt üreten şirkete yatırım yapıyorsanız ve herhangi bir şekilde faizle veya diğer yasaklarla bağlantısı yoksa bu şirkete yatırım yapılabilir tarzında söylemde bulunmaktadır. Ayrıca Nihat Hatipoğlu, enflasyon oranı kadar faiz alınmasının da haram olduğunu söylemektedir.

Cübbeli Ahmet Hocaya Göre Borsa Caiz mi?

Borsanın caiz olmadığını belirten Cübbeli Ahmet Hoca, bu konu ile ilgili olarak faizli muameleler kitabında bütün borsanın ne yönden sakata, harama girdiğini açıkladığını ifade ediyor. Hisse senedi piyasasında şu anda işin çığrından çıktığını, hisselerin anında alınıp satılabildiğin, yani malı temellük etmeden, mülküne intikal etmeden hayali bir sistemde alıp sattığını ifade ediyor. Sistem hayaliye döndüğü için, elle tutulan gözle görülen bir şey olmadığı için borsanın kumara döndüğünü, bu yüzden de borsada hisse alıp satmanın caiz olmadığını ifade ediyor.

Din Alimlerine Göre Borsa Haram mı?

Din alimlerinin pek çoğunun görüşü borsada alım satımı yapılan hissenin helal daire içerisinde faaliyette bulunması halinde helal kabul edileceğini ifade ediyor. Faiz, içki, kumar vb. İslamiyet’in yasakladığı şeylerle meşguliyeti olan firmaların hisselerinin alımının yapılmasının ise İslam’a göre caiz olmadığını ve haram olduğunu ifade ediyor. Ancak Cübbeli Ahmet Hoca gibi borsanın toptan haram olduğunu iddia eden hocalar da yok değil. Bu konuda net bir görüş birliği yok gibi duruyor.

Halka Arzlara Katılmak Helal mi?

Son dönemin en popüler konuları arasında yer alan halka arzlarla ilgili de yatırımcılardan çok sayıda soru gelmekte. Halka arza katılmak haram mı? Halka arzdan hisse almak helal mi? Bu ve benzeri sorularla ilgili de aslında durum aynı şekilde özetlenebilir. Yani halka arz olacak hissenin İslam’a aykırı işlerle uğraşması halinde bu şirketin halka arzına katılmak dinimize göre uygun olmayacaktır.

İslami açıdan sıkıntılı olmayan ürün üreten ve finansal kazançları da İslami açıdan sorun oluşturmayan gelirlerden oluşan şirketlerin halka arzlarına katılım sağlamak helaldir denilebilir. Ancak yukarıda da bahsettiğimiz gibi, Cübbeli Ahmet Hoca’nın ve o doğrultuda görüş ifade eden hocaların görüşlerine göre, ne şirketi olursa olsun, halka arzlara katılmak caiz değildir.