Borsada Açığa Satış Yasağı Neden Uygulanır? Etkileri Nelerdir?

Açığa satış genel anlam itibariyle tanımlanacak olursa elde olmayan, sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılması veya bu araçların satılma emirlerinin verilmesidir. Bu işleme ödünç alma-verme adı da verilmektedir. Genel olarak yatırımcıların düşündüğü şey bir şeyin fiyatının artması ve sonrasında bundan kazanç elde edilmesidir. Ancak açığa satış durumunda olay biraz daha farklıdır. Burada düşüşlerden kazanma durumu söz konusudur. Burada yatırımcılar hisse senedi fiyatının düşeceğini düşünür ve ona göre açığa satış işlemi açarlar. Bu sayede fiyat geri geldiğinde kazanç sağlamış olurlar. Tabi açığa satış her zaman yapılamaz, bazı şartları vardır ve belli dönemlerde açığa satış yasağı gündeme gelir. Bu konularla ilgili ayrıntılı bir makale hazırladık.

Açığa Satış Nedir? Nasıl Yapılır? Neden Yasaklandı?

Açığa satış klasik yatırım metotlarından farklıdır. Burada bahsedildiği üzere değer kayıplarından da kazanç elde etmek mümkündür. Genel olarak bu satış işlemi yapılırken borç alınır. Borç alınarak bir hisse senedi satın alınır. Sonrasında ise bu hisse senedinin düşmesi ile beraber satış yapılarak kazanç elde edilir. Burada önemli olan nokta başlangıçta hisse senetlerinin borç olarak alınmasıdır. Sonrasında ise belirlenen fiyattan satış yapılarak kazanç elde edilir.

Örnek vermek gerekirse bir A hissesi fiyatı 20 TL olsun. Yatırımcı bu hisseden 20 TL’ye açığa satmış olsun. Hisse sayısı ise 100 adet olsun. Bu yatırımcı 2000 TL paraya sahip gibi düşünülür. Sonrasında ise hissenin 10 TL’ye düştüğünü düşünelim. Yatırımcı 2000 TL’lik geri alım yapar ve hisse sayısını 200’e çıkarır. Elinde ise 200 ile 100 arasındaki fark olan 100 hisse kalacaktır. Bu yatırımcının kazancıdır.

Açığa Satış Yasaklarının Nedenleri Nelerdir?

Düzenleyici otoriteler genel olarak açığa satış yasakları getirebilmektedir. Sahtekarlık faaliyetlerinin önüne geçmek için mantıklı bir adım olsa da bazı durumlarda yasakların yanlış olduğu düşünülebilir. Yanlış olduğunu düşündüren birçok farklı sebebi vardır. Bu sebepleri şu şekilde sıralayabiliriz:

•  Açığa satışlar genel olarak düşmekte olan piyasalar için etkili birer ilaçtır.
•  Piyasalarda eğer adil ve etkili fiyat tespiti yapılmak isteniyor ise mutlaka açığa satıştan faydalanmak gerekmektedir.
•  Yanlış fiyatlandırma sonucunda yatırımcıların göz ardı etmeyi düşündüğü piyasalardaki balonları önlemektedir.
•  Likidite artış yakalar.
•  Hedging mekanizması mümkün hale gelir.
•  Fiyat şişirme gibi durumların önüne geçilir.
•  Açığa satış yapıldığında nasıl olsa geri alış yapılacağı için piyasa dengesi korunur.
•  Piyasaların ve hisse sahibi şirketlerin daha dürüst olması mümkün hale gelir.

Borsada Alınan Açığa Satış Yasağı Tedbiri

Bu tedbir manipüle bazı işlemlerin sonucunda getirilmiştir. SPK tarafından açıklanan karar ile Borsa İstanbul’da ilerleyen süreç boyunca açığa satış işlemleri yasaklandı. Bu yasakların sebebi olarak ise çeşitli açıklamalarda yer verildi.

Yasaklamanın temel sebebini piyasaların daha güvenilir hale getirmek oluşturuyor. Buna ek olarak şeffaf ve istikrarlı bir ortamda yatırımların devam etmesi için yasakların getirildiği belirtiliyor. Ayrıca yatırımcıların hak ve yararlarının korunması için de bu tedbirlerin alındığı yasaklara dair açıklamalarda belirtilmiştir. Pandemi ile birlikte gelen süreçte alınan açığa satış yasakları önce Bist-30 hisselerinde daha sonrada Bist-50 hisselerinde kaldırılmıştır.

Ayrıca borsada genel olarak değil de hisse bazlı olarak da açığa satış ve kredili işlem yasakları uygulanabilmektedir. Bu onu ie ilgili de ayrıntılı bilgiye hisse bazlı açığa satış işlemleri sayfasından ulaşabilirsiniz.