Çek Nedir, Zamanında Ödenmez ve Ödeme Günü Geçerse Ne Olur?

Genellikle ticaret hayatında sıklıkla kullanılan ödeme araçlarından biri olan çek ile ödeme yöntemi, beraberinde çek ve çekin kullanımı ile ilgili merak edilen birçok soruyu gündeme getirmektedir. Bunlar arasında çek nedir ya da çekin ödeme günü geçerse ne olur ile çekin ödeme tarihi nedir ve çek ödeme süresi kaç gündür soruları en sık karşılaşılan sorular arasındadır.

Çek Nedir?

Ticari faaliyetlerde bulunmayan kişiler sıklıkla çek nedir diye merak etmekte, çekin günü geçerse ne olur konusunu da araştırmaktadır. Ticari olarak faaliyet gösteren ve iş hayatının vazgeçilmez ödeme yöntemi olan çek, para yerine kullanılabilen bir ödeme yöntemi, değerli evrak olarak tanımlanmaktadır. Çeki düzenleyen ve parayı ödeyecek kişi olan taraf Kesideci, çeki alacak olan kişi de Hamil’dir. İlgili çeki ödeyecek olan borçlu taraf aracı kurum ya da banka Muhatap olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’de ticari alanda vadeli ödeme yöntemi olarak kullanılan çek, bankalar tarafından kişilere tahsil edilen çek defteri aracılığı ile kullanılmaktadır.

Kredili ödeme sistemi olmayan çekin kullanımı özel ya da tüzel kişiler arasında ödeme yapılacak tutarın belirlenen zaman zarfı içerisinde tahsil edilebileceğini ifade etmektedir. Yani çeki düzenleyen Kesideci, çekin tahsil zamanı geldiğinde Hamilin belirlenen tutarı Muhatap aracılığı ile tahsil edilmesini sağlamaktadır.

Çekin Ödeme Günü Geçerse Ne Olur?

Taraflar arasında vadeli ya da esnek tarihli ödeme yöntemi olarak kullanılan çekin üzerinde bir tarih yer almaktadır. Bu tarih, çekin ibraz tarihidir. Çek ibrazı, bankaya ödeme almak için bu çekin sunulması anlamına gelmektedir. Kısacası Hamil, çekin tarihi geldiğinde alacağı tutarı alabilmek için ilgili çeki bankaya sunar ve tahsilatını gerçekleştirir. Bu ibraz işlemi de kişinin hesabının bulunduğu banka şubesi, ilgili bankanın herhangi bir şubesi ya da takas odası üzerinden gerçekleştirilmektedir.

Çek ödeme süresi için üç farklı ihtimal söz konusudur. Bu durumlarda çekin günü geçme ihtimaline karşılık;

• Çekin hamili, ilgili bankaya çekin tahsilat tarihi içinde sunmazsa bankanın ilgili tutarı ödeme zorunluluğu kaybolur. Çeki düzenleyen kişi çeki iptal etmediyse ilgili banka uygun bulunması halinde 6 aylık bir süre içinde çekin ödemesini Hamil’e yapabilir.
• İbraz süresi geçerse çeki düzenleyenin çekten vazgeçme hakkı doğar. Bu durumda yasal bir işlem başlatılamaz.
• Çekin vadesi geçtiğinde adi senet hükmünde değerlendirilir ve çekin ödenmesi çeki düzenleyen tarafın inisiyatifindedir.

Zamanında Ödenmeyen Çekler Ne Olur?

Çeki bozduracak olan kişinin çek ödeme süresi geçtikten sonra tahsil etmesinin dışında bazı durumlar da söz konusu olabilmektedir. çeki tahsil etmek istene Hamil, çekin ibraz edileceği tarihte tahsil etmek üzere ilgili bankaya ya da kuruma başvurduğunda çekin ödenmemiş olması durumu ile karşılaşabilmektedir. Çekin ödenmemesi halinde;

• Resmi olarak düzenlenen bir protesto,
• İlgili muhatap (banka ya da aracı kurum) tarafından ibraz tarihi de eklenmesi suretiyle beyan düzenlenerek,
• Çekin hamili tarafından zamanında teslim edilmesi durumunda ödenmez ise hamil ve aracı kurumlar, çeki düzenleyene/düzenleyenlere karşı başvuru hakkını saklı tutmaktadır.

Çekin alacaklısı, çekin ibraz tarihinde banka ya da aracı kuruma başvurduğunda çekin ödenmemesi durumunda bazı hakları bulunmaktadır. Çekin ödeneceği banka hesabında çekin tutarı kadar para yok ise çeke karşılıksız olduğuna dair bir ibare eklenir. Çeki düzenleyen kişi de çekin tarihinde neden ödenmediğine karşılık detaylı bir açıklama metni düzenler ve aracı kuruma bu belgeyi sunar. Düzenlenen çekin ilgili tarihler arasında ödenmemesi durumunda banka çeki düzenleyen kişiye ihtar çekme hakkını kullanır. Bu aşamalara karşılık çek tutarı hala ödenmez ise banka, çeki düzenleyen kişiye icra yolunu kullanarak dava açabilmektedir. Dava açıldıktan sonra ise çeki düzenleyen kişiye çek yasağı ya da çek düzenleme yasağı verilir. Bu yasaklara karşılık kişi hala çek yazmaya devam eder ise hapis cezası uygulanabilir.

Çekin Ödeme Tarihi Nedir?

Türk Ticaret Kanunu uyarınca çek düzenlenmesi, çek ibrazı ve çek tarihleri ile ilgili olarak detaylı bir yönerge ve usuller tanımlanmıştır. Buna göre çek ödeme süresi kaç gündür sorusuna yönelik;

• Çek düzenlenen il içerisinde ödenecek ise 10 gün,
• Düzenlendiği il dışında bir yerde ödenecekse 1 ay,
• Düzenlendiği ülkeden farklı bir ülkede ödenecekse 1 ay,
• Düzenlenen ve ödenen yer aynı kıtada olunca 1 ay,
• Düzenlenen ve ödenen yerler farklı kıtalarda ise 3 ay içerisinde ibraz süreleri ve ödeme günleri tanımlanmaktadır.