Doların Yükselmesine Neden Olan Faktörler, Dolar Neden Yükseliyor?

Gerek dünyada gerek ülkemizde en çok kullanılan dövizlerin başında adeta dünyanın evrensel parası olarak kabul edilen Dolar geliyor. Dünya çapında en çok işlem gören para birimlerinin başında gelen Doların yükselmesinin ve düşmesinin çok önemli sonuçları ortaya çıkıyor. ABD ekonomisi üzerinde etkili olduğu gibi gelişmiş ve gelişmekte olan ülke ekonomilerini de yakından ilgilendiren doların değeri yatırımcılar tarafından devamlı takip ediliyor. Bu yazıda dolar yükselmesinin sonuçlarından ziyade doların yükselmesine neden olan faktörlere bakacağız.

Uluslararası Sermaye Hareketlerinin Etkisi

Yazının detaylarına geçmeden önce genel anlamda bir bilgiyi vermek gerekir. Dünyada belki de tüm ekonomik gelişmelerin arkasında küreselleşme ekseninde uluslararası sermaye hareketlerinin tavırları gelir. O yüzden doların yükselmesine ve düşmesine de bu açıdan bakmak gerekir.

Türkiye’de Uygulanan Faiz Oranları

Doların yükselmesinin en temel faktörlerinin başında Türk Lirasının değeri gelir. Türk Lirası değer kaybettikçe tersi bir biçimde Dolar ve diğer para birimleri yükselişe geçer. Burada da önemli olan Türkiye Cumhuriyeti tarafından uygulanan faiz uygulamalarının önemidir. Konuyu biraz daha açmak gerekir ise ülkemiz özelinden yola çıkarak faiz indirimleri yapıldığı dönemlerde doğal olarak Türk Lirası kırılgan bir hale geliyor. Bu durum da Dolar yükselişine sebebiyet veriyor.

Agresif faiz indirimleri uyguladığı zaman Dolar çok daha cazip hale geliyor. Çünkü TL’ye verilen faiz düştüğünde TL cazibesini yitiriyor, bu da diğer para birimlerine olan ilgili TL karşısında artıyor. Burada önemli olan husus Türk Lirasının kendi içinde istikrarını koruması ve halka güven vermesidir. Buna paralel olarak enflasyon oranlarının yükselmesi de doların yükselmesine etken olan paralel bir nedendir.

Türkiye ABD İlişkilerinin Etkisi

Doların yükselmesine sebep olan bir diğer faktör ise Türkiye Amerika Birleşik Devletleri arasında olan ilişkidir. Burada eğer iki ülke arasında olan ilişkiler iyi ise o zaman dolar düşüşe geçer iken iki ülke arasında eğer olumsuz bir durum var ise o zaman da doğal olarak dolar yükselişe geçiyor.

Son dönemde ABD ile yaşanan Halkbank davası sorunu, S-400 meselesi gibi konular Türkiye ile ABD arasında bazı ayrışmalara neden olmakta. Bu konular gündeme geldiğinde dolar kurunda genellikle yukarı yönlü hareketler dikkat çekmekte.

ABD-Çin Ticaret Savaşları

Yazının en başlarında ifade edilmeye çalışılan uluslararası sermaye hareketlerinin etkisi tam da bu noktada kendisini gösteriyor. Amerika Birleşik Devletleri ile Çin arasında yaşanan ticaret savaşları tüm dünyayı olduğu gibi ülkemizi de etkiliyor. BRICS ülkelerinden bir tanesi olan Çin’de yaşanan ticari gelişmeler anında doların yükselmesine sebebiyet verebiliyor.

Tam da bu noktada bir hususun daha altını çizmek gerekir. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere gibi gelişmiş olan ülkeler dünya ekonomisinin gidişatına karar veriyorlar ve hiçbir biçimde mevcut güçlerini yitirmek istemiyorlar. Bizim ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerin de çok fazla gelişmesine özel bir durum olmadıkça izin vermiyorlar. Özellikle kritik dönemlerde Dolar yükselişleri de buna paralel olarak gelişiyor.

Pandemi Dönemi

Covid 19 salgını tüm dünyayı etkisi altına alırken etkileri de an be an kendisini belli ediyor. Nitekim süreç içinde yaşanan ekonomik krizlerin özellikle ülkemizde Dolar yükselişlerinde çok ciddi bir etken olarak insanların karşısına çıkıyor. İthalatın artması, üretimin artması, işsizliğin artması gibi faktörler Doların yükselmesine neden olmuştur. Pandemi dönemi de doların yükelmesine neden olan faktörler içerisinde yer almaktadır.

Yurt Dışında Yaşayan Türklerin Türkiye’de Tahvil ve Hisse Stokları

Üstte sayılan faktörler kadar öne çıkan bir faktör gibi görünmese ve çoğu insan bunun farkında bile olmasa da kabul edilmesi gerekir ki yurt dışında yaşayan çok sayıda Türk ülkemizde yatırım amaçlı olarak hisse ve tahvil alımı yapmaktadır. Yapılan bu stoklar biranda yıkıcı bir etki yaratmasa da uzun vadede etkileri an be an ortaya çıkar. Özellikle faiz indirimleri olan dönemlerde stoklar ciddi bir risk unsuru olarak insanların karşısına çıkar.

Piyasada Dolar Yokluğu

Artan ithalat, azalan ihracat, insanların Türk Lirasına olan güvensizliklerinden ötürü Dolar alımına gitmesi doğal olarak piyasada Dolar yokluğuna yol açıyor. Bu durumda da kendiliğinden Dolar değerleri yükselişe geçiyor. Bu noktada Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin piyasaya Dolar sürmesi ise en akılcı olan yöntemdir.

Özellikle pandemi dönemiyle birlikte gelen seyahat yasakları bu anlamda gündeme gelmektedir. Yasaklar sonrası ülkeye turist girişi olmayınca dolar kurunda ciddi bir artış yaşanmıştı. Türkiye yabancı turistler için turizm cenneti bir ülke ancak turist gelmeyince döviz alışık olduğumuz döviz girdisi de girmiyor. Dolayısı ile dövizde yükseliş kaçınılmaz bir hale geliyor.