Rezerv Para Nedir? Rezerv Para Özellikleri ve Kullanım Amaçları

Hiç olmadığı kadar ekonomiyi takip eder olduk son bir kaç yılda. Çünkü yükselen döviz kurları, TL’nin düşen alım gücü tüm vatandaşların belini bükmüş durumda. Bu da ekonomi programlarını daha fazla takip etmemize neden oldu son dönemde. İşte o programlar içerisinde konuşulan rezerv para nedir, hangi para birimleri rezerv olarak geçer bunlara bakacağız bugün. Rezerv para birimleri hakkında merak edilenleri bu sayfada bulabilirsiniz.

Rezerv Para Ne Demek?

Küreselleşme ve getirisi olan yeni ekonominin, günümüzde tespit edilen en önemli etkilerinden bir tanesi ülkelerin, uluslararası ilişkiler kapsamında ekonomik birliklerini arttırmasıdır. Bu ekonomik birlikler, genişleyen piyasalardaki rekabete uyum sağlamak, ülke içi ekonomiyi dengede tutmak ve milli paraların üzerindeki döviz baskısını kırmak olarak tanımlanabilmektedir. Bunun yanında bu tarz ekonomik birliklerin içinde yer almayan ülkeler bile değişen ekonomi düzeni sebebiyle, ekonomik birliklerin ekonomiye etkisinden olumlu ya da olumsuz şekilde etkilenebilmektedir.

Tüm bu durumlarda ülkelerin döviz politikaları ciddi bir şekilde etkilemekte, tasarruf ve yatırım gibi kavramların planlanmasında ciddi değişiklikler yaratmaktadır. Bu açıdan bakıldığında rezerv paraların mantığını ortaya çıktığı da net bir şekilde söylenebilir.

Rezerv kelimesi, kendi anlamında saklamak veya depolamak gibi kalıplarda kullanılmaktadır. Rezerv paralara basitçe baktığımızda ise bir paranın saklanması veya depolanması olarak tanımlamak mümkün olacaktır. Tabi ki ekonomi bilimi çerçevesinde akademik bir görüş açısında bu durum ülke merkez bankalarının veya uluslararası para piyasalarının kendi içerisinde döviz ve değerli varlıkları sağlaması anlamına geldiğini söylemek mümkün olacaktır.

Depolama ve stok yapma mantığının temeli genel olarak risklerden korunmak ve ani durumlarda yaşanabilecek etkilerden korunmaktan oluşmaktadır. Bu sebeple ülke merkez bankaları, uluslararası piyasalar ve hatta hane halkları yaşanabilecek ekonomik krizlerde veya geçim sıkıntılarında kullanmak amacıyla tasarrufa gider. Tasarruf adı altında saklanan ve depolanan paralar ise tam anlamıyla rezerv parayı ifade eder. Rezerv para nedir sorusunu cevapladıktan sonra geçelim kullanım amaçlarına, hangi para birimlerinin bu statüde değerlendirildiğine.

Rezerv Paranın Kullanım Amaçları

Öncelikle hangi para birimlerinin günümüzde rezerv statüsünde olduklarını açıklayalım. Maalesef ki Türk Lirası rezerv paralar arasında bulunmuyor. Şu an için rezerv statüde bulunan para birimleri bunlar;

1. Amerikan Doları
2. Euro
3. İngiliz Sterlini
4. Japon Yeni
5. İsviçre Frangı

Aralarında tahmin edebileceğiniz gibi en önemli para birimi ABD doları. Zaten rezerv para birimi denildiğinde de akla aslında tek gelen para birimi genellikle dolar oluyor. Yani TCMB’nin kasasında açıklanan brüt ve net rezervler neden dolar olarak açıklanıyor diye merak ediyorsanız, sorunun cevabı da burada saklı aslında. Diğer ülkelerde rezerv paralardan tutmak durumunda kaldıkları için, merkez bankalarının kasasında bulunan rezerv varlıklar büyük önem arzediyorlar.

Rezerv paralar genellikle ekonomik aksiyonların altında bir destek oluşturmak amacıyla kullanılmaktadır. Bu doğrultuda başlıca spesifik amaçları detaylı bir şekilde açıklayacak olursak;

• Özellikle döviz kuru üzerinde uygulanacak politikaların parasal açıdan desteklenebilmesi ve istikrarlı bir kur politikasının yönlendirilmesi amacıyla rezerv para politikaları uygulanır.
• Ekonomik güvenin her araç ve her boyut açısından sağlamak amacıyla rezerv para politikası uygulanır.
• Ödenmesi gereken dış borç veya kamu harcamaların getirdiği kamusal borçların ödenmesi için rezerv paralar kullanılmaktadır.

Rezerv Para Politikalarının Özellikleri

Rezerv paraların kullanım amaçlarını açıkladıktan sonra konunun net bir şekilde anlaşılması için amaçların ne işe yaradığını ve özelliklerini anlatmak doğru bir anlatma yöntemi olacaktır. Maddeler halinde rezerv para politikalarının özelliklerini açıklayacak olursak;

• Eğer bir ülkede döviz kurları düzensizlik yaşıyorsa ve dalgalı bir yapıya sahipse rezerv para kullanılarak denge sağlanabilir.
• İhracat ve ithalat oranlarının belirlediği dış ve iç borçların ödenmesinde yardımcı olur.
• Küresel ve ülke içerisindeki ekonomik krizlerin düzeltilmesinde rol oynar.
• Ödemelerin belirlendiği ve hesaplandığı bilançoların değişiminden meydana gelecek kriz sürecinin çözümlenmesinde kullanılır.
• Savaş, afet, diplomatik krizler vb. ani gelişen kriz durumlarında ikinci bir plan görevini oynar.
• Anlık piyasaya sunulmasıyla birlikte milli paranın değer kaybını engeller.

TCMB kasasında tutmuş olduğu döviz sayesinde dövize zaman zaman müdahalelerde bulunabiliyor. Ancak son yıllarda TCMB’nin swaplar hariç döviz eksiği bulunuyor. Yani kasada şu an swap anlaşmaları çıkarılırsa döviz bulunmuyor. Bu nedenle de döviz kuru atakları ile ilgili sıkıntılar yaşanıyor.

KKM hesapları ile bu sıkıntılar belli ölçüde kontrol altına alınmaya çalışılsa da, doların yükselişi devam ediyor. Halbuki TCMB kasasında döviz rezervi yüksek olsaydı, bu duruda piyasaya satış yaparak müdahalelerde bulunması daha kolay olur ve döviz kurunun yükselişini önleyebilirdi. Ancak ekonomistler in de bu konuda uyarıları var. Döviz satarak kurda düşüş sağlamak imkansız gibi bir şey. Yana ateşe odun atmaya benzeyen bu işlem yerine yapısal reformlar yaparak, TL’nin değer kazanmasına yardımcı olunabilir. Bu da hem TCMB tarafından hem de hükümet tarafından atılacak ortaklaşa adımlarla mümkün olabilir. Ancak son dönemde düşük faiz politikası ısrarı bu anlamda fiyat istikrarının kaybolmasına neden olmuştur. Yükselen enflasyon bir çok sıkıntıyı da beraberinde getirmiştir. Bu anlamda rezerv paraların tutulmasının önemi bir kez daha anlaşılmıştır.