Süper Bono Nedir? Dolara ve Borsaya Etkileri Nelerdir?

2021 Aralık ayında çıkan KKM bir süreliğine dolar kurundaki yükselişi ötelese de önüne geçmeyi başaramadı. Şimdi ise gündemde Süper bono ve enflasyona endeksli tahvil gibi çeşitli ürünler var. Resmi bir açıklama olmuş olmasa da bazı dayandırılan kaynaklar süper bono tarzında bir uygulamanın yakın zamanda aktif hale gelebileceğini belirtiyor. Oluşan beklentinin karşılanıp karşılanmayacağı da döviz piyasası üzerinde baskıya neden oluyor. Biz de bu yazımızda süper bono nedir, enflasyona endeksli tahvil ndir gibi soruların cevaplarını kısa ve net bir şekilde açıkladık.

Süper Bono ve Enflasyona Endeksli Tahvil

Paranın dışında yatırım aracı olarak da kullanılabilen, taşınabilen değerli kâğıtlara menkul kıymetler denir. Menkul kıymetler birçok dala ayrılabilir. Tahvil, hisse seneti, bono gibi…Bu gibi değerli kâğıtların arasında belli başlı farklar ve zorunlu unsurlar vardır. Özellikle gündemde olan tahvil ve bono piyasayı sarsmayı başarabilen menkul kıymetlerdir. Peki, bono nedir, tahvil nedir, süper bono nedir?

Bono

Bono diğer adı ile emre muharrer senet, çeşitli dallara ayrılmakla beraber firmaların, şirketlerin yatırım aracı olarak kullandığı menkul kıymetlerdir. Devlet de kullanabilir. Bononun zorunlu unsuru vadedir. Vadeler en erken 2 ay süreli verilir ve en geç 12 ay içinde çıkarılır. Aynı zamanda kambiyo senedi sayılan bonolar alacaklı tarafından “kayıtsız şartsız” vadesi dâhilinde kabul edilmek zorundadır. Emre muharrer senet denmesinin karşılığı da kayıtsız şartsız olması ile açıklanır.

Tahvil

Tıpkı bono gibi menkul kıymet olan tahvil, bir yıldan uzun vadeli verilen değerli kâğıtlardır. Bono ile arasındaki fark vadenin bir yıldan uzun sürmek zorunda olmasıdır. Dönemden döneme tahvil sahiplerine faiz ödemesi yapılır. Vade sonunda ise anapara iade edilir. Şirketler veya devlet tarafından verilen tahviller yatırımcılar tarafından faiz ödemesiyle alınır. Aynı şirketler ve devlet, kısa vadede finansal olarak sıkıntılarından kurtulur. Yatırımcı ise kendi kârını faiz ödemeleriyle oluşturur.

Süper Bono

Gündeme gelen süper bono ardından piyasada çalkalanmalar yaşandı. Peki, ne bu süper bono? Diğer finansal bonolardan ayrılan özelliği nedir?

Hem devletin hem de şirketlerin finans giderlerini karşılayabilmek amacıyla kullandığı bonoların zorunlu vadeleri sonrasında faizle birlikte geri ödemesi yapılır. Tıpkı bankalardan çekilen krediler gibi faiz yüklenir. Süper bono ise bonolara uygulanan faizlere kıyasla daha yüksek faizlerin uygulandığı bonolardır. Eski Başbakan Tansu Çiller’in döneminde kullanılan süper bono kavramı 1994 yılında kullanıldı. O zamanlarda o kadar da rağbet görmeyen süper bono, tekrardan gündeme geldi. Döviz kurlarının hızla yükseldiği ve uzun süre böyle seyrettiği dönemlerden geçerken kimi ekonomistlere göre süper bononun çıkması bu duruma çare olacaktır.

Süper Bono Çıkarsa Ne Olur?

Gündeme gelen ve henüz konuşulmasına rağmen kur dengelerinde oynama gerçekleştiren süper bono söylentileri, son kabine toplantısından sonra ortaya çıkmış ve piyasada çalkalanmalar yaratmıştır. En son Tansu Çiller döneminde yani 1994 yılında ortaya çıkan süper bono, o zamanlarda da büyük olay yaratmış hatta alıcılarına büyük karlar sağlamıştır. Bonoyla olan farkı daha yüksek faiz uygulamaları olan süper bononun vadesi de oldukça önemlidir. 3 ay veya 6 ayda bir faiz ödemeleriyle gündeme gelebilir. Henüz ağızdan ağıza söylenti olarak bile spekülasyonlara neden olan süper bonoyla birlikte “enflasyon endeksli tahvil” de aynı zaman diliminde gündeme oturdu. Bakana göre çalışmalara başlanan bu sistem kimi ekonomiste göre de örtülü faiz ifadesiyle anıldı. “Kur korumalı mevduat hesabı” uygulamasında da nasıl ki vadeli mevduat hesaplarında dövizini bozduranın kuru korunacak ve bu sayede dolaşımdaki para ile birlikte paranın değerinde de oynama sağlanacaktıysa “enflasyon endeksli tahvil” ve “süper bono” kavramlarının da aynı amaçla gündeme geldiği konuşulmaktadır.

Dolar ve Borsaya Etkileri

Dolar, günümüzde dış ticaret alanında hakim olan para birimidir. Bütün ithalat ve ihracatlarda, dış ülkelerle olan alışverişlerde, ülkeler arası borçlarda dolarla ödeme sağlanır. Ülkeye giren mal da dolar üzerinden alındığı için Türk lirasının değerinin düşüp düşmemesi konusu halkın cebine de aktif olarak yansır. Özellikle son zamanlarda enflasyon ve faiz üzerine yapılan birçok açıklamalarda ülkenin para birimini eski değerine yükseltmeyi, doları düşürmeyi amaçlayan hedefler ve planlar söz konusu. “Kur Korumalı Vadeli Mevduat Hesabı” ile birlikte şu an dillerdeki “Enflasyon Endeksli Bono ve Tahvil” ve “Süper bono” gibi kavramların da çıkma amacının dolarda denge sağlamak olduğu iddia ediliyor.

Süper bononun çıkarılma amacı zaten döviz kurunu baskılamak. Yani döviz kurunda aşağı yönlü bir hareket oluşturmak. Dolayısı ile süper bono çıktığında dolar kurunun değer kaybetmesi ve Türk Lirasının değer kazanması bekleniyor. Borsada ise yeni bir yatırım alternatifi doğduğu için, aşağı yönlü bir baskı oluşması söz konusu olabilir. Bu nedenle süper bono veya enflasyona endeksli tahviller, hisse senetlerinde satışa, Türk Lirasında ise değer kazanımına yol açabilir.

Ekonomistlere göre süper bononun çıkmasıyla dolarda uzun vadeli olmasa bile bir düşüş yaşanacak. Hatta süper bono söylentileri bile dolarda düşüş sağladı. Ancak bunun uzun süreli bir düşüş olmayacağı da aşikar. Zira bonoların vadeleri 12 ay ile sınırlıdır. Gerçekleşmesi tahmin edilen dolar düşüşü sonrası orta vadede maliyetler sonucu ekonomik krizin daha kötü hale gelmesi de olasıdır. Böyle bir durumda isabetli olan karar faiz artırımıdır. Zaten enflasyon endeksli tahvil ve süper bononun da örtülü faiz artırımı olduğunu söyleyen ekonomistler var. Aynı zamanda normal bonoya kıyasla daha yüksekten verilecek olan süper bono faizinin oranı da burada önemli bir faktördür.

Tansu Çiller döneminde büyük karlar elde eden yatırımcıların, faiz oranları ve kısa süreli vadeler sayesinde başarılı oldukları söyleniyor. Şu an olan büyük belirsizlik, insanlarda ve piyasada da belirsizliğe ve güvensizliğe sebep olmaktadır. Çünkü süper bono söylemleri hala sürüncemededir. Bu nedenle kurlarda da belirsizliğin yansıması olarak bir gerilim mevcuttur. Önce çeşitli spekülasyonlarla kuru aşağı yönlü oynatıp şimdi sessizlikle eski haline dönmesine sebep olmaktadır. Hem enflasyondan hem de kur dalgalanmalarından korumak amaçlı çıkan bu fikirler eğer beklenildiği etkiyi görmezse kurda ciddi şekilde yükseliş görülebilir. Bu gibi yükseliş ve çıkışları engelleyebilmek adına öncelikle açıklayıcı olmak, bu gibi kavramları halka ve tasarruf sahiplerine ekonomik dili arındıracak şekilde tercüme etmek ve belirsizliği ortadan kaldırmak gereklidir. Yapılan araştırmalar ve enflasyon yükünü kaldıracak planlar doğrultusunda, yatırımcılar ve borsacıların da bu duruma hazırlanması sağlanır.

Özellikle borsacılarda yaşanan süper bono gerginliği, son kabine toplantısından beri yüksek seviyelerde seyretmekte. Borsacıların süper bono söylentileriyle birlikte endekslere satış gelmesi ihtimaline karşı tedirginlikleri ve hazırda beklemeleri, şimdiden gelen piyasa gerginliğini kanıtlar nitelikte. BİST100’de gerçekleşen bu çekilmelerin de süper bono söylemlerinin sonucu olduğu söylenebilir. Süper bono gibi getirisi yüksek olan bir aracın piyasalarda dengeleri bozabileceği gibi ekonomik büyümeyi de etkileyecek derecede olduğunu biliyoruz.