Son zamanlarda aşırı değer artışı yaşayarak ülkemizde bir numaralı konuşulan konu haline gelmiş olan döviz kuru nedir, döviz kurunda yaşanan değişiklikler ne anlama gelmektedir, dalgalı döviz kuru sistemi nedir, sabit döviz kurları ne demektir gibi soruların cevaplanmaya çalışıldığı bir yazı dizisi.

Döviz Kuru Nedir?

Döviz kuru, aslında bir ülkenin para biriminin başka bir ülke para birimi cinsinden ifade ediliş şeklidir. Bu nedenle döviz kurunun iki parçası vardır bunlardan ilki yerli para birimi, ikincisi ise yabancı para birimidir. Döviz kuru, doğrudan veya dolaylı olarak iki şekilde ifade edilebilir. Döviz kuru doğrudan ifade edildiğinde yabancı para birimi, yerli para birimi cinsinden ifade edilir.  Dolaylı ifade ediş biçiminde ise yerli para birimi, yabancı para birimi cinsinden ifade edilir.

Döviz kuru, bir adet baz para birimine ve bir adet de karşılık para birimine sahiptir. Döviz kuru dolaylı olarak ifade edilirken, yerli para birimi baz para birimi olup ve yabancı para birimi ise karşılık birimidir. ABD Doları, birçok döviz kurunda baz para birimi olarak kullanılır fakat Euro, Avusturalya Doları ve Pound gibi istisnalar da mevcuttur. ABD sisteminde döviz kurları genelde ondalık sayılarla ifade edilir.

Döviz kuru ayrıca spot ve forward döviz kuru olmak üzere ikiye ayrılır. Spot döviz kuru, şu anki mevcut olan döviz kurunu ifade ederken forward döviz kuru ise gelecekteki beklenen döviz kurunu ifade etmektedir.

Bazı Örneklere Bakalım

• US$1=C$1.1050. Burada baz para birimi ABD doları olup karşılık para birimi ise Kanada dolarıdır. Kanada’da döviz kuru bu şekilde ifade edilecektir ve bu ifade ediliş doğrudan ifade edişe iyi bir örnektir.
• C$1 = US$ 0.9050 = 90.50 US cent. Burada baz para birimi, Kanada doları olup karşılık para birimi ise ABD dolarıdır. Bu ifade ediş şeklinde Kanada dolarının değeri dolaylı olarak ifade edilmiştir.
• Eğer US$1 = JPY 105 ve US$1 = C$1.1050 ise, C$1.1050 = JPY 105 veya C$1 = JPY 95.02 olacaktır. Avrupalı bir yatırımcı için, bu gösteriş şekli aslında çapraz kur anlamına gelmektedir.

 

Dalgalı Kur ve Sabit Kur

 

Döviz kurları, sabit veya dalgalı kur rejimine sahip olabilir. Dalgalı kur rejimi, döviz kurunun piyasa koşulları tarafından belirlendiği döviz sistemidir.  Ülkemiz de dahil olmak üzere birçok büyük ekonomi şu an dalgalı kur rejimini kullanmaktadır fakat bazı ülkeler paralarını ABD doları gibi genel olarak kabul gören para birimlerine sabitlemeyi tercih eder. Döviz kurunu sabitlemenin sebebi, döviz kuru dalgalanmasını engellemek veya ticaret ilişkilerini daha iyi yönetmek olabilir. Örnek verecek olursak Suudi Arabistan, kendi para birimleri olan riyali ABD dolarına sabitlemiştir. Çünkü Suudi Arabistan genellikle petrol ihraç etmektedir ve petrol fiyatları ABD doları ile ifade edilmektedir.

 

Türkiye’de En Çok Kullanılan Döviz Kurları

 

Türkiye’de halk tarafından en çok bilinen ve piyasa oyuncuları tarafından en çok işlem gerçekleştirilen döviz kurları dolar, euro ve sterlin kurlarıdır. Özellikle dolar kuru tüm Türkiye tarafından neredeyse her gün takip edilmektedir. Bu nedenle doların yükselişi ve düşüşü her zaman gündem olma potansiyeli taşımaktadır. İnsanlar doların aşırı yükseldiği veya aşırı düşüş gösterdiği dönemlerde dolar ne olur sorusunu sormaya başlamaktadır. Son zamanlarda ülkemizde hızlı yükseliş yaşayan döviz kurları bir anda ekonomi üzerinde kara bir bulut olarak görülmeye başlanmıştır. Neredeyse 5 lira seviyesine kadar yükselen dolar tl paritesi endişeleri arttırmış ancak Merkez Bankasının 350 baz puanlık faiz artışı ile dolar kuru frenlenerek 4,50 seviyesinin altına gerilemiştir.

Dolar kuru bazı platformlarda dolar/tl veya usdtry olarak gösterilirken euro kuru euro/tl veya eurtry olarak gösterilmektedir. Diğer döviz kurları da benzer şekilde platformlarda listelenebilmektedir. Döviz kurları ülkemiz gibi gelişmekte olan ve dışa bağımlılığı yüksek ülkelerde oldukça önemli bir yere sahiptir. Yükseldiğinde dışa borçlarda yükseleceğinden ülkemiz için olumsuzdur, düştüğünde dış borç azalacağından olumludur ancak çok düşmeside ihracat açısından olumlu karşılanmamaktadır. Hatta öyle ki Türkiye’de geçmiş yıllarda dönem dönem Türk Lirası değeri döviz kurlarına karşı devlet müdahalesi yolu ile defalarca düşürülmüş bu sayede ihracatın arttırılması amaç edinilmiştir. Buna da iktisadi dilde devalüasyon denilmektedir.