Bu makale içerisinde dolar fiyatlamaları ile ilgili nemli detayları, dolar ne zaman yükselir, dolar yükselirse ne olur, doların yükseliş nedenleri ve aklınıza takılan sorulara doların yükselişinin getirdiği sonuçların yorumlamalarını yaparak cevap vermeye çalışacağız.

Dolar Ne Zaman Yükselir?

Doların yükselmesi demek aslında Türk Lirası’nın değer kaybetmesi demektir. Bu nedenle Türk Lirası’nın hangi durumlarda değer kaybedeceğini incelemek daha akıl karı olacaktır. Bir para birimi mutlak veya göreceli olmak üzere iki şekilde değer kaybına uğrar. Göreceli değer kaybı, bir para biriminin diğer para birimi cinsinden kayba uğramasıdır.

Örnek verecek olursak, Türk Lirası’nın ABD Doları ve diğer para birimleri karşısında değer kaybetmesi ile meydana gelir fakat bu durum Türk Lirası’nın alım gücünün bugün düne göre daha düşük olduğunu göstermemektedir. Her durumda para biriminin (bu örnekte TL’nin) değer kaybı ülkenin ekonomik üretim potansiyeline ve para arzının hacmine bağlıdır.

Bilinen tüm büyük para birimleri yasal bir merci tarafından kontrol edilmektedir. Bu yasal merciler olan hükümetler ve merkez bankaları para biriminin değerini etkileyen önemli ekonomik değişkenleri kontrol eder.

Doların Yükselme Nedenleri

Doların yükselmesini sağlayabilecek bir çok faktör bulunmaktadır. Yurtdışında yaşanan ve yurtiçinde yaşanan her olumsuz gelişme genellikle dolar tl paritesinde yükselişlerin yaşanmasına sebep olmaktadır. Örneğin Suriye’de yaşanacak olan bir iç savaş doları yükseltebilecekken, ülkemiz içerisinde seçim yapılacak olması ve seçimlerin sonucunun önceden tahmin edilemiyor olması yine doları yükseltecek olan bir başka etken olarak karşımızda durmaktadır.

Abd Merkez Bankası Fed’in belirlemiş olduğu sıkılaştırıcı para politikaları doları yükseltir. Yine Fed tarafından sıkılaştırmya yönelik faiz arttırımı adımlarıda dolar faizini yükselteceğinden piyasada dolara geçişi arttırır bu nedenle dolarda yükseliş yaşanır. Ülkemizi etkileyebilecek olan her türlü savaş, terör olayı vb. durumlarda Türk Lirasına negatif yansıyacağından bu tip durumlarda da döviz kurlarında yükselişler yaşanmaktadır. Dolayısı ile dolar tl karşısında yine yükselecektir.

Küresel piyasalarda euro ve sterlin gibi önemli para birimlerinin kendi içerisindeki sebeplerinden ötürü güçsüz duruşu dolar çaprazlı pariteleri etkileyeceğinden yani euronun güçsüz duruşu euro dolar paritesini aşağı çekeceğinden aynı şekilde güçsüz bir sterlinin dolar karşısında gerileyişi de gbpusd paritesini aşağı çekeceğinden dolar endeksinde yükseliş yaşanması kaçınılmaz olacaktır. Bu durumda da dolar endeksinde yaşanacak yükselişlere bağlı olarak yine dolar tl kurunda yükselişler yaşanması olası olmaktadır.

Doların Yükselişinin Ekonomiye Etkileri

Türkiye’de dünyanın bir çok ülkesinde olduğu gibi finansal piyasalar açısından dolar oldukça büyük bir öneme sahiptir. Yıllardır yükseliş trendini Türk Lirası karşısında devam ettiren dolar ülkemizde ekonominin en büyük göstergelerinden biri olarak kabul görmektedir. Öyle ki dolarda yükselişlerin yaşandığı dönemlerde Türkiye Ekonomisi için kötüye gidiş doların TL karşısındaki gerilediği dönemlerde ise Türk Ekonomisindeki yükseliş olarak değerlemeler yapılmaktadır. Yurtdışı piyasalarından bağımsız olarak dolarda yaşanan hareketleri bu şekilde nitelendirmek kısmen doğrudur. Çünkü yurtdışı piyasalarda ve gelişen ülke piyasalarında dolar fiyatında bir artış yaşanmazken Türk Lirasına karşı yaşanan yükselişler bizim iç dinamiklerimiz nedeniyle yaşanmakta ve bir takım olumsuzluklar fiyatlanmakta demektir. Örneğin son dönemde dolar tarafında küresel piyasalarda sakin bir fiyatlama izlemekteyken ülkemizde 4,90 seviyesine kadar yükselen dolar kuru bu duruma bir örnektir. Merkez bankasının bağımsızlığını yitirmiş gibi görünmesi, seçimlerin yaklaşıyor olması sonucu Türk Lirası aşırı değer kaybetmiş ve buna istinaden dolar kurunda ciddi yükselişler yaşanmıştır.

Doların yükselişinin ekonomimiz için iyi olmayışının temel sebebi ise dış borç ve cari açıklardır. Hem kamu kesimi hem de özel sektörün dolar borcuna ciddi bir milayet ekleyen doların tl karşısındaki yükselişi finansal piyasaları da etkilemektedir. Öyle ki son dönemde yaşanan dolardaki yükselişle beraber 120 binleri yukarı yönlü zorlamakta olan Borsa İstanbul’da dolarda yaşanan yükselişlerle beraber 100.000 seviyesinin altına gerilemiştir.

Doların yükselişinin ekonomiye daha bir çok olumsuz etkisi bulunurken olumlu sayılabilecek bir etkisi kısmen de olsa ihracat rakamları için söylenebilir ancak ihraç ettiğimiz ürünlerde dahi ham madde ihtiyacının bir çoğunu yurtdışından karşılayan bir ülke olduğumuzdan burada da net bir olumluluktan bahsetmek mümkün olmayacaktır.

Doların ülke ekonomisi üzerinde bu denli etki olduğu bilindiği için sadece yatırımcılar tarafından değil sokaktaki her vatandaş tarafından dolar ne zaman yükselir, dolar ne zaman düşer, dolar düşer mi, dolar ne olur, dolar neden yükseliyor gibi sorularda sıkça sorulmaktadır.

Verimlilik ve Mutlak Para Birimi Değeri

Para genellikle bir değer deposu olması özelliği ile bilinir. İşçiler, emeklerini temsili bir miktar para karşılığı satarlar ve elde ettikleri bu parayla piyasadaki diğer mal ve hizmetleri satın alırlar.

Eğer bir işçi işinde verimli oluyorsa, aldığı ücretin de ona göre artması gerekir. Bununla birlikte bu işçinin iş vereni işçiye ya daha fazla para vermelidir ya da daha değerli bir para birimi ile ödeme yapmalıdır.

Eğer bir ülkede para arzı sabit fakat verimlilik artıyorsa, paranın değeri daha fazla olacaktır. Aynı şekilde verimlilik sabit tutulup para arzı düşük olursa, paranın değeri daha fazla olacaktır.

Satın Alma Gücü ve Forex Faktörü

Forex yani döviz piyasaları oldukça karışık piyasalardır. Bu karmaşıklığın nedeni 2 tip forex yatırımcısı olmasıdır. İlk tip yatırımcı piyasada bir para birimine yatırım yapmak ister yani bir para birimini diğer para birimine çevirmeyi arzular. Bu işlemlerin çoğu müşteriler adına bankalar ve diğer büyük finans kuruluşları tarafından gerçekleştirilir.

İkinci tip yatırımcı ise gelecekteki değeri düşük olan bir para birimini değeri yüksek olan bir para birimi ile takas etmek ister. Para birimi spekülasyonu, uluslararası piyasalarda önemli yer tutar fakat bu işlemler ileriye dönüktür ve mevcut satın alma gücü ile verimliliği etkilemez.

Forex piyasalarında işlemler her geçen gün artarak devam ettikçe zaman zama spekulatif hareketlerinde yaşandığı dolar kurundaartık forex piyasalarıda belirleyici bir faktör olmaktadır. Her ne kadar ülkemizde forex alınan önlemlerle ciddi anlamda bitirilmiş olsa da yurtdışı forex piyasalarından özellikle gece geç saatlerde girilen işlemler sonucunda dolarda sert yukarı yönlü hareketler yaşatılabilmektedir.

Uluslararası piyasalarda bir para biriminin değerini birçok faktör bulunmaktadır. Bunlardan ilki, hükümetler ve merkez bankaları arasındaki para politikası farkıdır. Diğeri ülkeler için yapılan ekonomik tahminlerin farklılık göstermesidir. Ülkelerdeki, verimlilik seviyesinin farklılık göstermesi başka bir önemli faktördür.

Dolar ne zaman düşer, dolar düşer mi gibi soruların cevapları için dolar ne zaman düşer başlıklı makalemizi okuyabilirsiniz.